Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası Neden Önemlidir?

 

Yusuf Yıldırım

“Bilinen En Eski Nüsha Yunus Emre Divanı! Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası, 50.000 $” manşetli haber, geçen çarşamba öğleden sonra, X (Twitter) ve WhatsApp ortamını hızlıca sertçe dalgalandırdı. O gün ve perşembe günü tamamen bana yazılanlara cevap yetiştirmekle geçti. Öyle ki konuyla hiç ilgisi olmayanlar bile sürekli sorular sordular. Yine öyle ki, revaç konu olunca sıradanlar bile bu işin uzmanı rolünü üstlenecek kadar ileri gittiler.

1984-1988 yıllarında Yunus Emre Divanı’ına 250 m uzaklıkta, Yani Baha Kayserilioğlu’nun evinin aşağısında oturmama ve 1986 yılından bu yana Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı okuyan, araştıran ve yazan biri olmama karşın mütevazi duruşumda bir esneme olmadı. Zaten Karaman Nüshası’nın tüm süreçlerinin içindeyim. Ayrıca Karaman Nüshası’nın tüm süreçlerine hâkim olan ve gelecek yol haritasını en iyi bilen tek kişiyim. İçerik, fiziki özellik, metin, mimari anlamda Karaman Nüshası hakkında en yoğun, en ayrıntılı araştırmaları yapmış olan ve Karaman Nüshası’nın kamuoyunda daha somut bilinir olmasında en çok katkısı olan da benim. Zaten, ilgili müzayede şirketinin nüshaya koyduğu ve bana ait olduğu açıkça belli olan özet bilgileri hem kitaplarımda hem makalelerimde defalarca yazdım.

Şimdi asıl soru!

Bu kadar önemli olan Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın kendisi midir, 50.000 $’dan açık arttırma ile satışa çıkarılması mıdır? Bir de Karaman Nüshası’nın açık arttırma yoluyla satışa çıkarılması olayının perde arkası nedir? Sosyal medyada neden bilgi kirliliği oluştu? Karaman Nüshası’nın bundan sonrası ne olacak?

Yakın geçmişten uzak geçmişe gidilirse konu daha iyi anlaşılır.

Karaman Nüshası’nın müzayedeye çıkacağı mayıstan belli idi!

Karaman Nüshası’nın müzayedeye çıkacağı anlık ya da günü birlik bir olay değildir. Bizdeki bilgilere göre Karaman Nüshası’nın müzayedeye çıkması olayının yaklaşık beş aylık bir geçmişi var. Mayıs ayı başında, Sayın Ertuğrul Kayserilioğlu tarafından Karaman’dan bir iş adamı arandı ve önceliğin Karaman’da olduğu söylenerek Karaman Nüshası 2.000.000 TL fiyatla teklif etti. Karaman Nüshası’nın neden önemli olduğu ve Karaman’a getirilmesi gerektiği temmuz ayında önceki Karaman Valisi Sayın Hüseyin Engin Sarıibrahim Bey’e benim tarafımdan enine boyuna anlatıldı. Sayın Vali, konuyu son derece dikkatli ve ciddi biçimde dinleyerek teşekkür etti. Ben tüm süreçlerde olduğu gibi o zaman da Karaman Nüshası’nın kayıtsız şartsız alınarak bir an evvel Karaman’a kazandırılması gerektiğini söyledim. “Karaman Nüshası’nın arkasından giden kazanır.” cümlesiyle de konuyu sonlandırdım.

Bu bilgilerden hareketle Karaman Nüshası için yıllardır ortalama 250.000 $ karşılığı Türk Lirası bir bedel isteyen Kayserilioğlu ailesinin son bir yılda bir plan değişikliğine giderek hem fiyatı düşürdükleri hem de açık arttırma ile bir an evvel Karaman Nüshası’nı Karaman’a ve kültüre kazandırmayı amaçladıkları değerlendirilebilir.

Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın geçmişi ve hatıraları bundan çok daha eski çok daha fazladır. Bunların tamamını 2017’de yayınını yaptığımız Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası adlı kitabımızda söyledik.

Karaman Nüshası’nın bilinen geçmişi 120 yıldır!

Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın ortaya çıkışı, 1904 yılında, Yunus Emre Tekkesi’nin şeyhi Sunullah Efendi’nin ölümüyledir. İki oğlunun da o tarihte çok küçük yaşta olmasından yerine Kadiri Tarikatı şeyhi Hacı Bekir Efendi atanır.  Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası da böylece ona geçer.

1922 yılı önemlidir, o tarihte Hacı Bekir Efendi yaşlıdır ve yatağında ağır hastadır.  Durumun inceliğini kavramış olmalı ki, Kayserilizade Bahri Efendi, okumak üzere Karaman Nüshası’nı ister, Hacı Bekir Efendi de verir. Çok geçmeden Hacı Bekir Efendi ölür, Yunus Emre Divanı da Bahri Efendi’de kalır, geri iade etmez. Böylece Karaman Nüshası, Kayserilioğlulları’na geçmiş olur. Hacı Bekir Efendi’nin oğlu Hanefi Ceylan’ın farklı tarihlerde Azmi Avcıoğlu’na ve Cahit Öztelli’ye anlattıkları böyledir.

Peki Karaman Nüshası hakkında sonraki gelişmeler nelerdir?

Ortaya şöyle bir kronoloji çıkmaktadır.

Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın kronolojisi! 

1904- Yunus Emre Tekkesi şeyhi Sunullah Efendi’nin ölümü.

1904- Sunullah Efendi’nin oğlu Ziya Duru o tarihte 4 yaşındadır.

1904-Kadiri Tekkesi şeyhi Hacı Bekir Efendi, Yunus Emre Tekkesi şeyhi olarak atanıyor ve böylece iki tekkenin de şeyhi oluyor.

1904- Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası, Şeyh Hacı Bekir Efendi muhafazasına geçiyor.

1922- Şeyh Hacı Bekir Efendi, Karaman Nüshası’nı, okumak üzere Kayserilizâde Bahri Efendi’ye veriyor.

1922- Ağır hasta Şeyh Hacı Bekir Efendi birkaç ay sonra ölüyor ve Karaman Nüshası, Bahri Efendi’de kalıyor.

1950- Bahri Efendi’nin oğlu Baha Kayserilioğlu, Karaman Nüshası’nı ulusalda tanıtmaya başlıyor. Divanı görenlerden biri Fuat Köprülü. 14. yy nüshası olarak onaylıyor.

1950- Doktor Azmi Avcıoğlu, Hacı Bekir Efendi’nin oğlu Hanefi Ceylan’dan Karaman Nüshası’nın Kayserilizade Bahri Efendi’ye geçişine dair bilgi alıyor.

1961- Abdülbaki Gölpınarlı, Gazi İlkokulunda Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı görüyor ve 6.000 (bir başka rivayete göre 30.000 TL) karşılığında hem divanı yayınlamayı hem de Yunus Emre’nin Karamanlı olduğunu ilan etmeyi teklif ediyor. Karamanlılar (Baha Kayserilioğlu, Kemal Kaynaş, Mehmet Armutlu) o zamanlar birkaç ev fiyatındaki bu parayı tedarik edemiyorlar.

1961- Süheyl Ünver, Karaman’da, Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı görüyor.

1965- Milli Kütüphane Müdürü Müjgan Cunbur eşliğinde Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın mikrofilmi alınıyor ve Milli Kütüphane mikrofilm arşivine Karaman Nüshası giriyor.

1965- İbrahim Hakkı Konyalı, Karaman Nüshası’nı inceliyor ve çok eski bir nüsha olduğunu onaylıyor.

1970- Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın maddi manevi en yararlı biçimde yayınlatılması konusu, Baha Kayserilioğlu’nun özel mektuplarına yansıdı.

1971- Cahit Öztelli, Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı görüyor ve inceliyor. Ayrıca Karaman Nüshası’nın Bahri Efendi’ye nasıl geçtiğine dair Hacı Bekir Efendi’nin oğlu Hanefi Ceylan’ın anlattıklarını Belgelerle Yunus Emre kitabında ayrıntılı anlatıyor. Bunun üzerine Baha Kayserilioğlu bu kayda çok kızıyor ve yakın çevresine, “Biz Yunus Emre Divanı’nı çalmadık, tersine koruyoruz!” biçiminde sitemle dert yanıyor.

1980- 1980’lerin başında Baha Kayserilioğlu, Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı Mikail Bayram’a gösteriyor. Yayın için konuşuyorlar, planlıyorlar ama gerisi gelmiyor. Baha Kayserilioğlu’nun tüm görüşmeleri bu biçimde başlar ve biter.

1986- Kamu Kurum ve Kuruluşlarına Ait Eserlerden Faydalanma Usul ve Esasları Hakkında Tüzük’ün yayınlanmasıyla birlikte Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın Milli Kütüphane’deki mikrofilm kopyası da araştırmacıların hizmetine açıldı.

1993- Ahmet Talat Duru (1931-2017), Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı aslından kullanan ilk kişi oluyor. Aynı zamanda Yunus Emre Tekkesi şeyhi Sunullah Efendi’nin en büyük torunu olan Ahmet Talat Duru, Baha Kayserilioğlu’ndan aldığı Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın yaklaşık 100 sayfasını 1993 yılında çıkardığı Yunus Şeyhliği kitabında yayınladı.

2000- 2000’lere kadar Karaman içinden Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı çeviri tıpkıbasım yayınlamak için girişimler oldu ise de başarılı olmadı.

2002- Baha Kasyerilioğlu’nun ölümü üzerine Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası, çocuklarına geçti. Verasete uygun biçimde Karaman Ziraat Bankası şubesindeki kasa açılarak Karaman Nüshası, çocuklarına teslim edildi.

2002-Divanı görenlerden biri de Prof. Dr. Mustafa Koç oldu. Aileye en eski Yunus Emre Divanı nüshalarından biri olduğunu söyledi.

2009- Kayserilioğlu ailesi, Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı Yapı Kredi Bankası Sermet Çifter Kütüphanesi’ne o zamanki ücreti ile 500.000 TL’ye teklif etti. Uzmanlar fiyatı çok buldu.

2011- Benim yönlendirmem ile ve Mustafa Çolakoğlu aracılığıyla Karaman Belediyesi, Karaman Nüshası’nı almak istedi, ancak fiyat çok geldi.

2012- Yusuf Yıldırım, 2012 yılı ocak ayında, Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nın mikrofilmini Milli Kütüphane’den getirdi. 

2012- Yusuf Yıldırım 2012’de yayınladığı Yunus Emre Belgeler Bilgiler kitabının son bölümünde Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı mikrofilm üzerinden tanıttı.

2012- Yusuf Yıldırım, 2012 mayıs ayında, dönemin belediye başkanı Kamil Uğurlu’ya Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası hakkında, başkanlık makamında bir sunum yaptı, Karaman Nüshası’nı kitaplaştıracağını söyledi. Nüshanın bir kopyasını Kamil Uğurlu’ya verdi. Kamil Uğurlu o kopyayı Turan Karataş’a yetiştirip kitaplaştırmasını istedi. Turan Karataş, çok yoğun olduğu gerekçesiyle çalışmayı kabul etmedi. Ama böyle bir çalışmayı KMÜ’den yapacak bir delikanlı olduğunu söyleyerek, cd kopyayı o delikanlıya verdi.

2012- Yusuf Yıldırım, dönemini belirlemek için Karaman Nüshası’na paleografik çalışma yaptı ve 2013 yılında İmaret dergisinde yayınladı.

2013- Yusuf Yıldırım, Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı yayına hazırlayıp dönem belediye başkanı Kamil Uğurlu’ya sundu. Kamil Uğurlu, hiçbir gerekçe göstermeden Karaman Nüshası’nı yayınlamayı reddetti.

2014- Yusuf Yıldırım, büyük uğraşlar vererek, Ertuğrul Çalışkan döneminde Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı çeviri, tıpkı basım biçiminde prestij baskıyla yayınlattı. Bu yayın, tarihte Yunus Emre Divanı nüshalarına çeviri tıpkı basım yapılmış ikinci kitap oldu. Bu yayında Mehmet Emin Uyan Bey’in büyük manevi katkısı olmuştur.

2016- Yusuf Yıldırım, Manisa’da Uluslararası Yunus Emre Sempozyumunda, Karaman Nüshası’nı tanıttı. Bu bildiri, tarihçe, cilt, mimari, yazı, dil özellikleriyle bir Yunus Emre Divanı nüshasının tanıtımına ilk oldu. Prof. Dr. Fikret Türkmen ve Prof. Dr. Mehmet Demirci de bu sunumu canlı onayladılar.

2017- Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası, Duru Bulgur Başkanı İhsan Duru’nun büyük destekleriyle genişletilmiş baskı olarak yine çeviri, tıpkıbasım biçiminde prestij baskı olarak Duru Bulgur Yayınları içinde çıktı. Ayrıca bu yayınla birlikte Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası ulusalda geniş ve ayrıntılı biçimde tanıtıldı, uzman, araştırmacı ve kitlelerde farkındalık oluşturuldu. Yunus Emre Divanı nüshalarının en eskisinin Karaman Nüshası olduğu 2017 yılından itibaren çok açık bilindi ve kabul edildi.

2017- Duru Bulgur Onursal Başkanı İhsan Duru Bey, Karaman Nüshası’nı almak için girişimlerde bulundu. Benim bilgilendirmem ve yönlendirmem ile Mustafa Çolakoğlu aracılığında Ertuğrul Kayserilioğlu ile bağlantı kuruldu. Ailenin istediği 1.000.000 TL ücret yüksek bulundu.

2017- Mayıs ayında Twitter’da iddia edilen Karaman Nüshası’nın yurt dışına Fransa’ya satıldığına dair söylentiler asılsız çıktı.

2021- İstanbul’dan Müfid Yüksel Bey’in yönlendirmesiyle Mimar Serhat Şahin aracılığında Karaman Nüshası’nın Karaman’a ve kültüre kazandırılması için bir girişim başlattık. Ertuğrul Kayserilioğlu ile gerçekleştirilen yapıcı görüşmeler sonucunda Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası’nı Müfid Yüksel, Günay Kut, Uğur Derman gibi uzmanlar gördü. Günay Kut ve Müfid Yüksel, eserin 14. yya ait olduğu hakkında değerlendirme yaptılar. Uğur Derman, kâğıt ve mürekkep tahliliyle birlikte konuşulmasının uygun olduğunu söyledi.

2022- Yusuf Yıldırım, 2012-2022 arasında ciddi, ayrıntılı ve derinlikli çalışarak Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası için birbirinden farklı onlarca makale, kitap bölümü üretti, yayınladı. Ayrıca konferans ve tv programlarında tanıttı.

2023- Ertuğrul Kasyerilioğlu Karaman’a geldi. Remzi Tartan, Yusuf Yıldırım ve Ertuğrul Kasyerilioğlu’nu, bürosunda tanıştırdı. Rıza Duru’nun organize ettiği yemekte, Remzi Tartan, Yusuf Yıldırım da vardı. Yusuf Yıldırım, o yemekte Ertuğrul Kayserilioğlu’na Karaman Nüshası’nın neden önemli olduğunu ve teknik özelliklerini ayrıntılarıyla anlattı.

2023- Rıza Duru’nun da girişimleriyle Kayserilioğlu ailesi ile Karaman Valiliği arasında resmi olmayan görüşmelerde Karaman Nüshası’nın alınmasına yönelik girişimler sonuçsuz kaldı.

2024- Ertuğrul Kayserilioğlu, mayıs ayında 2.000.000 TL fiyatla, Karaman Nüshası’nı Karaman’a teklif etti. Temmuz ayında Karaman Valisi Hüseyin Engin Sarıibrahim bilgilendirildi.

2024- Ağustos ayı itibariyle Kayserilioğlu ailesi, Karaman Nüshası’nın açık arttırma yoluyla satış işlemlerini başlattı.

2024- 13 Kasım itibariyle Karaman Nüshası 50.000 Dolar fiyatla açık arttırmaya verildi.

2024- 14 Kasım günü Yazma Eserler Kurumu Başkanlığında bir uzman kurul toplanarak, Karaman Nüshasını her yönüyle inceledi. Kurulun rapor ekine de Yusuf Yıldırım’ın Karaman Nüshası’na dair yazılarından oluşan bir dosya eklendi.

Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası neden önemlidir?

Konunun can alıcı kısmı burasıdır. Şu an Karaman Nüshası en eski nüsha olarak biliniyor. Ancak bu bilgi Karaman Nüshası için yeterli değil. 2013 yılından bu yana yazılarımda söylediğim gibi Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası ya asıl eser ya da asıl esere en yakın nüsha.

Bu yargıya ulaşmada Karaman Nüshası’nın üç ana özelliği öne çıkar.

Bir kere Yunus Emre Divanı Karaman Nüshası, bir tekkeye ait tek nüsha. Karaman Nüshası, Karaman’da Yunus Emre Tekkesine ait bir divandır.

Karaman Nüshası’nın yazısı Selçuklu nesihidir.

Dili ise 13.-14. yy Eski Anadolu Türkçesidir.

Bu üç ana özellik, diğer nüshalarda bulunmaz. Üstelik eserin mimarisi de diğerlerinden çok farklıdır, şiirler insanın gelişim aşamalarına uygun bir sırada dizilidir.

Konunun sorunlu tek yönü, nüshanın kağıt ve mürekkep tahlilidir. Çünkü tarihsiz olan Karaman Nüshası’nın kesin tarihinin ortaya çıkması için kağıt ve mürekkebinin tahlili gerekmektedir.

Kaynaklar:

Azmi Avcıoğlu, Karaman’da Kirişçi Camii, Konya 1950

Cahit Öztelli, Belgelerle Yunus Emre, Karaman 1971

Ahmet Talat Duru, Yunus Şeyhliği, Karaman 1993

Yusuf Yıldırım, Risâletü’n-Nushiyye ve Divan-ı Yunus Emre Karaman Nüshası, Karaman Belediyesi Yayınları, Karaman 2014

Yusuf Yıldırım, Risâletü’n-Nushiyye ve Divan-ı Yunus Emre Karaman Nüshası, Duru Bulgur Yayınları, İstanbul 2017

Mustafa Çolakoğlu,

Ahmet Talat Duru,

Mikail Bayram

Remzi Tartan,